به گزارش مشرق، با تداوم کمک‌های نظامی آمریکا به تایوان و سفرهای مکرر مقامات آمریکایی به این جزیره، هشدارهای چین نیز رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته است.

پیروی از «اصل چین واحد» یکی از سنگ بناهای اساسی در روابط چین و آمریکا محسوب می‌شود. طبق این اصل، واشنگتن باید روابط خود را با پکن تنظیم کرده و از روابط رسمی با تایوان پرهیز کند. بر این اساس آمریکا پذیرفته که دو سوی تنگه تایوان یک کشور واحد است.

هم‌زمان با گمانه‌زنی‌ها درباره سفر قریب‌الوقوع و  تحریک‌آمیز «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان، «تام تیفانی» و «اسکات پری» نمایندگان این مجلس از او درخواست کردند انجام این سفر را با جدیت پیگیری کرده و تصویب قطعنامه‌ای برای فسخ سیاست «تاریخ گذشته» چین واحد را در صحن مجلس ارائه کند.

سفر پلوسی به تایوان فروردین امسال نیز مطرح شد و سخنگوی وزارت امور خارجه چین در واکنشی تأکید کرد تایوان بخشی از خاک این کشور بوده و در خصوص مداخلات تنش‌زای آمریکا در این زمینه هشدار داد. در همین گیر و دار خبر ابتلای پلوسی به کرونا منتشر و سفر وی به تایوان لغو شد.

اکنون طرح دوباره سفر پلوسی به تایوان، با استقبال و حمایت وزیر امور خارجه سابق آمریکا از حزب جمهوری‌خواه نیز همراه شده است. «مایک پامپئو» که در دولت سابق آمریکا سابقه اتخاذ مواضع تند علیه چین را دارد و به همین دلیل، پکن او را به همراه برخی دیگر از سیاستمداران و چهره‌های آمریکایی تحریم کرده است، در یک پیام توییتری نوشت: «نانسی من با تو خواهم آمد. (سفر) من در چین ممنوع است اما در تایوان دوستدار آزادی، اینطور نیست. آنجا تو را خواهم دید».

نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا

جولانگاه سیاست‌مداران سابق و فعلی آمریکا

تایپه یکی از مقصدهای محبوب سیاست‌مداران فعلی و سابق آمریکا است. اواسط تیر ماه «ریک اسکات» سناتور جمهوری‌خواه و عضو کمیته خدمات مسلح سنای آمریکا در صدر گروهی از قانون‌گذاران آمریکایی وارد تایوان شد. پیش از آن نیز در ماه خرداد، «تامی داک‌ورث» سناتور دموکرات و پنج عضو دیگر کنگره وارد این جزیره شدند.

در برجسته‌ترین مورد از سفرهای مقامات آمریکایی به تایوان، یک گروه فراحزبی شامل شش قانون‌گذار آمریکایی از جمله «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا اواخر فروردین امسال وارد تایپه شدند. منندز در دیدار با رئیس جمهور تایوان گفت در دیدار با تسای گفت تایوان «کشوری با اهمیت جهانی» است و امنیت آن پیامدهایی برای تمام جهان دارد. این سفر تحریک‌آمیز بدون واکنش از سوی چین نبود. فرماندهی جناح شرقی ارتش چین در پاسخ به این اقدام قانون‌گذاران آمریکایی دست به برگزاری رزمایش زد. 

سفر قانون‌گذاران آمریکایی به تایوان

اواخر تیر امسال نیز، یک هیأت غیردولتی به ریاست «مارک اسپر» وزیر دفاع دولت سابق آمریکا وارد تایوان شدند. اندیشکده «شورای آتلانتیک» با اشاره به این سفر با هدف فروش تسلیحات به تایوان نوشت: «بر اساس درس‌های آموخته شده از اوکراین، اولویت‌های اصلی شامل سلاح‌های ضد هوایی استینگر، موشک‌های کروز دفاع ساحلی و سامانه‌های ضد زرهی جاولین است. از آنجایی که این سیستم ها از طرف متحدان و شرکای ایالات متحده در سراسر جهان تقاضای بالایی دارند، ایالات متحده باید به سرعت ابزارهایی را برای تسریع تولید این سیستم ها برای پاسخگویی به تقاضای جهانی ایجاد کند».

تکرار سناریوی اوکراین در تایوان؟

از سال ۲۰۱۴ و روی کار آمدن دولت غرب‌گرا در اوکراین، دولت آمریکا در سکوت نسبی رسانه‌های غربی کمک‌های سالانه هنگفتی را به کی‌یف روانه می‌کرد. با این حال، تهدید «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا به قطع کمک‌های اوکراین که استیضاح اول او را رقم زد، به ناچار تمرکز رسانه‌ها را به این مسئله سوق داد.

دولت روسیه طی سال‌های گذشته بارها درباره کمک‌های مالی و نظامی آمریکا به اوکراین و استفاده از آن‌ها علیه روس‌تبارهای شرق اوکراین (منطقه خودمختار دونباس) هشدار داده بود. در نهایت تحت عنوان توافقات مینسک و با وساطت آلمان و فرانسه که «چارچوب نرماندی» شکل گرفت، میان شبه‌ نظامیان دونباس و نیروهای اوکراینی آتش بس برقرار شد اما تا قبل از حمله روسیه به اوکراین در تاریخ ۵ اسفند ۱۴۰۰، تبادل آتش و حملات توپخانه‌ای میان دو طرف ادامه داشت.

علاوه بر درگیری میان نیروهای اوکراینی و روس‌تبارهای دونباس، اوکراین در پی عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بود. روسیه ضمن هشدار درباره توسعه ناتو به سمت‌ مرزهایش، پیشنهادی را تحت عنوان تضمین امنیتی آمریکا و ناتو به مسکو از جمله پذیرش اصل تفکیک‌ناپذیری امنیت ارائه کرد اما این پیشنهادات از سوی طرف‌های غربی رد شدند. هم‌زمان با افزایش تنش‌ها میان روسیه و غرب که به جنگ اوکراین سوق پیدا می‌کرد، هشدارها و تهدیدات مسکو نیز تندتر و جدی‌تر می‌شدند، تا جایی که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، اوکراینی‌ها را به «نسل‌کشی» در دونباس متهم کرد.

«ژائو لیجیان» سخنگوی وزارت امور خارجه چین اخیراً در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره تکرار سناریوی اوکراین در تایوان متذکر شد، اوکراین یک کشور مستقل است اما تایوان یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر چین محسوب می‌شود.

اظهارات لیجیان نشان می‌دهد، علی‌رغم آنکه پکن در واکنش به جنگ اوکراین، حمله هر کشوری به کشور دیگر را محکوم دانسته، اما خود را در اقدام نظامی علیه تایوان کاملاً محق می‌بیند.

در همین راستا «شی جین‌پینگ» رئیس جمهور چین نیز گفته، تایوان در هر صورت، به شکل مسالمت‌آمیز یا با استفاده از زور به میهن بازگردانده خواهد شد.

یکی از تشابهات تنش‌زایی آمریکا در اوکراین و تایوان، ارسال کمک‌های نظامی است. هفته گذشته علی‌رغم هشدارهای پی در پی پکن، پنتاگون اعلام کرد که وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا فروش بالقوه کمک‌های فنی نظامی به تایوان به ارزش حدود ۱۰۸ میلیون دلار را تأیید کرده است.

علاوه بر این، سناتورهای آمریکایی لایحه‌ای را مطرح کرده‌اند که علاوه بر اعمال تحریم‌های سنگین علیه چین در صورت حمله به تایوان، یک بسته ۴.۵ میلیارد دلاری کمک «امنیتی» به این جزیره را شامل می‌شود.

در این لایحه از تایوان به عنوان «متحد اصلی غیر ناتو» یاد شده است. گرچه تایوان عضو ناتو نیست اما اخیراً زمزمه‌هایی از تلاش آمریکا برای ایجاد ناتوی آسیایی علیه چین به گوش می‌رسد.

نیروی نیابتی آمریکا علیه چین؟

پس از آنکه آمریکایی‌ها اعلام کردند قرار است سامانه‌های دفاع موشکی «پاتریوت» به تایپه بفروشند، «سای اینگ ون» رئیس جمهور تایوان از این تصمیم استقبال کرده و اعلام کرد که این سومین توافق تسلیحاتی واشنگتن با تایوان از زمان آغاز ریاست جمهوری جو بایدن است و این موضوع را نشان‌دهنده ماهیت «مستحکم و سفت و سخت» روابط آمریکا و تایوان خوانده است.

آمریکا علاوه بر حمایت مستقیم مالی و نظامی از تایوان، متحدان غربی خود را نیز در این مسیر همسو کرده است. واشنگتن تلاش دارد در برابر افزایش قدرت نظامی و اقتصادی بی‌وقفه چین، کشورهای حوزه اقیانوس هند-آرام از جمله استرالیا و ژاپن را به رویارویی با چینی‌ها تشویق کند.

 وزیر امور خارجه انگلیس ماه گذشته در نشست سران ناتو در مادرید گفت: «معتقدم گسترش نفوذ چین از طریق زورگویی اقتصادی و ایجاد یک ارتش توانمند، این خطر واقعی را ایجاد می‌کند که آن‌ها به ایده‌هایی اشتباه برسند که به اشتباهات محاسباتی فاجعه‌باری مانند حمله به تایوان ختم شود».

ناتو در جدیدترین سند راهبردی خود که هر ده سال یک بار منتشر می‌شود، برای اولین بار چین را چالش نظام‌مند برای امنیت حوزه «یورو-آتلانتیک» معرفی کرد.

این ائتلاف نظامی همچنین گفت که پکن همراه با مسکو در تلاش برای «براندازی نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین» است.

اعلامیه‌ای قهرآمیز که چین آن را تلاشی از سوی قدرت‌های متخاصم غربی تحت هدایت آمریکا برای مهار این کشور می‌داند؛ به خصوص که در اجلاس ناتو برای اولین بار سران چهار کشور آسیا-اقیانوسیه شامل کره جنوبی، ژاپن، استرالیا و نیوزیلند هم شرکت داشتند.

در این میان، موقعیت راهبردی تایوان می‌تواند اهرم فشار مناسبی را برای آمریکایی‌ها فراهم کند. آمریکایی‌ها علاوه بر حضور دیپلماتیک و رفت‌وآمدهای مکرر به تایوان، کشتی‌ها و هواپیماهای جنگی خود را نیز در آبراه حساس و راهبردی تنگه تایوان به حرکت در می‌آورند.

از زمان روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، کشتی‌های جنگی آمریکایی به بهانه آزادی ناوبری در آب‌های بین‌المللی از تنگه تایوان عبور کرده‌اند.

در جدیدترین مورد، ناوگان هفتم نیروی دریایی آمریکا روز چهارشنبه هفته گذشته مدعی شد، ناوشکن «یواِس‌اِس بِنفولد» از تنگه تایوان در اقدامی «متداول» عبور کرده و این اقدام «بر اساس قوانین بین‌المللی» انجام شده است.

علی‌رغم آنکه بایدن در بسیاری از حوزه‌های سیاست خارجی خود راه ترامپ را ادامه می‌دهد، ظرف دو سال گذشته تلاش کرده از تشدید تنش‌ها با پکن اجتناب کند.

به‌ویژه پس جنگ اوکراین که به بحران‌های جهانی انرژی و مواد خوراکی به ویژه غلات و دانه‌های روغنی را در پی داشت ممکن است آمریکا را به تجدیدنظر در به راه انداختن احتمالی جنگ در جبهه‌ای جدید وادار کند.

رویکرد دست به عصای بایدن در مقابل بزرگ‌ترین شریک تجاری

«جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا خرداد امسال در نشست خبری با «فومیو کیشیدا» نخست وزیر ژاپن در توکیو گفت اگر تهاجم نظامی علیه تایوان انجام شود، آمریکا نیز آماده‌ است که به ‌شکل نظامی دخالت کند. این در حالی است که طبق اصل چین واحد آمریکا حق مداخله یا جانبداری در چنین درگیری نظامی را ندارد.

«لوید آستین» وزیر دفاع بایدن فوراً به تصحیح اظهارات وی پرداخت و گفت: «همانطور که رئیس جمهور گفت، سیاست چین واحد ما تغییر نکرده است. او این سیاست و تعهد ما به صلح و ثبات در سراسر تنگه تایوان را تکرار کرد. او همچنین بر تعهد ما تحت قانون روابط با تایوان برای کمک به تایوان برای دفاع از خود تاکید کرد. بنابراین سیاست ما تغییر نکرده است».

اگر جنگ اوکراین به شکل دیگری پیش می‌رفت و اوضاع مطابق میل بایدن پیش می‌رفت ممکن بود رویکرد آمریکا در قبال چین نیز متفاوت بود. امتناع عربستان سعودی از افزایش تولیدات نفتی در کوتاه‌مدت و ارجاع آن به نشست اوپک پلاس و اثر بومرنگی تحریم‌های غرب علیه روسیه، محاسبات واشنگتن و شرکایش را بر هم زده است.

باب منندز، سناتور آمریکایی در سفر به تایوان اذعان کرد: «با توجه به اینکه تایوان ۹۰ درصد از محصولات نیمه‌هادی پیشرفته جهان را تولید می‌کند، کشوری با اهمیت، پیامد و تأثیر جهانی است و بنابراین باید درک کرد که امنیت تایوان تأثیر جهانی دارد».

بنابراین، درگیری نظامی بین تایوان و چین به بحرانی در حوزه تکنولوژی منجر خواهد شد که یکی از متضررهای اصلی آن شرکت‌های غربی خواهند بود.

در حالی که بحران در حوزه سوخت و مواد خوراکی تظاهرات‌ها و اعتراضات گسترده‌ای را موجب شده و مستقیماً به انحلال دولت ایتالیا منجر شده، بحران در حوزه ریز تراشه‌ها و محصولات پیشرفته نیمه‌هادی می‌تواند تیر خلاصی به سر شمار بیشتری از دولت‌های غربی تلقی شود.

علاوه بر این، بایدن این را فراموش نکرده که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری آمریکا است. به نوشته روزنامه «گلوبال تایمز» در سال ۲۰۲۱، تبادلات تجاری بین این دو کشور با افزایش ۲۸.۷ درصدی، به ۷۵۵.۶ میلیارد دلار رسید. حجم تبادلات دو کشور در سال ۲۰۲۰ به ۵۸۶ میلیارد دلار رسیده بود و پیش بینی این روزنامه حاکی از این است که روند افزایشی تبادلات دو کشور ادامه خواهد داشت.

از این رو گلوبال تایمز به نقل از رسانه‌های آمریکایی نوشته، مقامات دفاعی و اطلاعاتی آمریکا سعی کرده‌اند پلوسی را از سفر به تایوان منصرف کنند.

این مقامات «تلاش کرده‌اند خطرات مربوط به زمان‌بندی سفر پیشنهادی وی» را گوشزد کنند و «مارک میلی» رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا در میان این مقامات است. شخص بایدن نیز روز چهارشنبه گفته بود، مقامات نظامی معتقدند این سفر «در حال حاضر ایده خوبی نیست».

ارزش تسلیحات ارسالی آمریکا به تایوان در دولت‌های مختلف

با این حال این روزنامه چینی به نقل از «لو ژیانگ» کارشناس مطالعات آمریکا در آکادمی علوم اجتماعی چین می‌نویسد: «این یک بلوف است تا به‌عنوان بهانه‌ای برای تفکیک قوا استفاده شود و پلوسی بدون هماهنگی با قوه اجرایی به‌خاطر تأمین مسائل امنیتی، قادر به انجام این سفر نیست».

از سوی دیگر روزنامه نیویورک تایمز در یادداشتی به قلم «ادوارد وانگ» خبرنگار کهنه‌کار این رسانه دموکرات‌ها در آمریکا نوشته است: «بارزترین نمونه تداوم بین دو دولت (بایدن و ترامپ) سیاست دولت‌ها در قبال چین است. وزارت امور خارجه (آمریکا) برچسب نسل‌کشی را که وزارت خارجه دولت ترامپ به چین به دلیل سرکوب مسلمانان اویغور زد، حفظ کرده است. مقامات (دولت) بایدن به عبور و مرور کشتی‌های نیروی دریایی ایالات متحده از طریق تنگه تایوان و فروش تسلیحات به تایوان برای جلوگیری از تهاجم احتمالی چین ادامه داده‌اند. جنجال‌برانگیزتر از همه، آقای بایدن تعرفه‌های دوران ترامپ بر چین را حفظ کرده است به رغم این واقعیت که برخی از اقتصاددانان و چندین مقام ارشد ایالات متحده، از جمله جانت یلن وزیر خزانه‌داری آمریکا، هدف و تاثیر آنها را زیر سوال می‌برند».

اشتباه محاسباتی در پی تحریکات آمریکا

از سال گذشته و با افزایش تحریکات آمریکا و انگلیس در مورد مسئله تایوان، ارتش چین متقابلاً تحرکات نظامی خود را اطراف تنگه تایوان افزایش داده است. نیروی هوایی چین بارها موجی از جنگنده‌ها و هواپیماهای جنگی خود را وارد حریم پدافند هوایی تایوان کرده و از سوی دیگر جنگنده‌های تایوانی بارها هواپیماهای چینی را رهگیری و دنبال کرده‌اند.

امروز (دوشنبه) ارتش تایوان در آستانه سفر پلوسی، رزمایش حمله هوایی برگزار کرد و ارتش نیز آماده برگزاری تمرینات جدید نظامی شده است. به نوشته خبرگزاری «آسوشیتد پرس» این رزمایش‌ها احتمال تجدید بحران در تنگه تایوان را بار دیگر برجسته ساخته و این بحران می‌تواند به‌سرعت تمام منطقه را در بر گیرد.

مقامات سیاسی و نظامی چین تا پیش از این به هشدار درباره عدم رعایت اصل چین واحد از سوی آمریکایی‌ها و محکوم کردن اقدامات تحریک‌آمیز آن‌ها اکتفا می‌کرد اما طی ماه‌های اخیر این هشدارها به اعلام «آمادگی کامل» ارتش چین برای دفاع از تمامیت ارضی این کشور تبدیل شده است.

نشریه «فایننشال تایمز» درباره هشدارهای پکن نوشته، این پیام‌ها با توجه به ناخرسندی سیاست‌های آمریکا در قبال تایوان رفته‌رفته تندتر شده‌اند.

تیر ماه امسال در پی سفر ریک اسکات و چند قانون‌گذار آمریکایی دیگر به تایوان، «وو کیان» سخنگوی وزارت دفاع چین اعلام کرد رزمایش مشترک آمادگی رزمی با هدف پاسخ به «تبانی‌ها و تحریکات» آمریکا و تایوان انجام گرفته است.

وی هشدار داد: «ارتش آزادی‌بخش چین همواره برای جنگ آمادگی دارد و تمام اقدامات لازم برای دفع قاطع مداخله نیروهای خارجی و اقدامات جدایی‌طلبانه "استقلال تایوان" را انجام خواهد داد».

در پی عبور ناوشکن «یواِس‌اِس بِنفولد» از تنگه تایوان نیز فرماندهی جناح شرقی ارتش آزادی‌بخش چین در بیانیه‌ای اعلام کرد:  «نیروهای جناح ما در هر حال، در آماده باش کامل قرار دارد و قاطعانه از حق حاکمیت و تمامیت ارضی دفاع می‌کنند».

این هشدارهای تند از مقامات نظامی نیز عبور کرده و به مقامات دیپلماتیک رسیده است.

امروز (دوشنبه)  «ژائو لیجیان» سخنگوی وزارت خارجه چین هشدار داد: «طرف چینی بارها به ایالات متحده اعلام کرده است که به شدت با سفر پلوسی رئیس مجلس نمایندگان به تایوان مخالف است. ما کاملا آماده هستیم».

 از سوی دیگر یک مقام آمریکایی به شبکه خبری «سی‌اِن‌اِن» گفته است مقام‌های دولت جو بایدن نگران هستند چین ممکن است قبل از سفر پلوسی به تایوان، بر فراز آن منطقه پرواز ممنوع اعلام کند.

این مقام آمریکایی مدعی شده چین همچنین ممکن است با به پرواز درآوردن هواپیماهای جنگی بر فراز منطقه پدافند هوایی تایوان به این سفر واکنش نشان دهد.

در بحبوحه این رزمایش‌ها و رهگیری‌های دریایی و هوایی از سوی چین و تایوان، یک اشتباه محاسباتی مانند هدف قرار دادن جنگنده چینی توسط پدافند هوایی تایوان یا برخورد کشتی‌های چینی و آمریکایی در تنگه تایوان ممکن است تنش‌ها را به نقطه غیر قابل بازگشتی برساند.